Weet iemand raad ?

Dini van den Heuvel

Bovenstaande vraag van een moeder in Signaalkrant 37 van Januari 2005 riep bij mij verschillenden reacties en suggesties op. Deze reacties en suggesties heb ik cursief tussen de oorspronkelijke tekst van de oproep geschreven.

Trend

Hoe breng je iets ter sprake dat heel gevoelig ligt en je bovendien weet dat de persoon in kwestie er eigenlijk niet voor open staat? Het gaat namelijk over de kinderen.
Een tijdje terug was het de trend dat je hoogbegaafd moest kunnen zijn in al zijn facetten en je dus niet hoefde aan te passen aan de rest van de wereld.
Met die trend ben ik ook een tijdje mee gegaan. Je moet natuurlijk altijd jezelf kunnen zijn. Jammer dat de maatschappij daar geen rekening mee houdt. Maar door je aan te passen aan de omgeving hoef je geen concessies te doen aan je eigen ik. Je speelt eigenlijk even toneel, het zijn omgangsregels.

Zo heb ik hoogbegaafdheid nooit gezien. Wel vind ik dat er ruimte moet zijn voor de behoeften van hoogbegaafden en dat er op school rekening wordt gehouden met hun eventuele ontwikkelingsvoorsprong en hun andere en snellere manier van leren. Als zij bijvoorbeeld al kunnen lezen dat zij niet verveeld worden met voorbereidende oefeningen daarvoor.

Verder zijn hoogbegaafde kinderen gewoon kinderen die net als hun leeftijdgenootjes begeleid moeten worden tijdens hun ontwikkelingsproces van kind naar zelfstandige volwassenen. Zij kunnen dit niet alleen maar zijn daarbij afhankelijk van volwassenen, die hen stimuleren en begeleiden om hun eigen mogelijkheden en beperkingen te verkennen, of zoals de moeder in de volgende alinea schrijft: zij hebben hulp nodig bij het leren omgaan met grenzen.

Ik ben van mening dat kinderen zich toch enigszins zullen moeten aanpassen en begrip moeten opbrengen voor de wereld om hen heen. En dat ze eigenlijk schreeuwen om hulp bij het verkennen van grenzen.

Sociale problemen

Deze (betreffende) kinderen hebben sociale problemen op school. Ze vinden geen aansluiting bij andere kinderen en verpesten de sfeer als ze in een gezelschap zijn.
Ook die van mij bekvechten wat af en schoppen en slaan elkaar soms, maar in gezelschap gedragen ze zich ‘normaal’. Als iemand hen iets vraagt antwoorden ze en is er een gesprek met hen te voeren. Dat heeft niets met de leeftijd te maken, dat kan ook met jonge kinderen.
Die betreffende kinderen zoeken elkaar steeds op en blijven hun jaloezie op elkaar uitleven. Ze doen niet mee met activiteiten in de groep. Het gaat aan hen voorbij. Socialiseren moet je ook leren en dat gaat het best door gewoon mee te doen en eventueel begeleid te worden door hun ouders.

Met betrekking tot de sociale problemen op school kan het gebeuren dat hoogbegaafde kinderen niet begrepen worden door hun leerkrachten en leeftijdgenoten. Maar dat heeft weinig te maken met het gedrag dat hierboven beschreven wordt. Omgaan met anderen, je soms aanpassen en op een ander moment voor jezelf opkomen, is inderdaad iets wat kinderen moeten leren. En ook hierbij hebben zij allemaal hulp van volwassenen nodig

Corrigeren

Elke keer dat ik ze het afgelopen jaar tegen ben gekomen zaten ze elkaar op de huid. Ze komen bij je op bezoek en ze springen van stoel op bank en weer terug en je zegt dat dat bij jou thuis niet mag. Je merkt dat ze totaal geen tafelmanieren hebben. Als je er als buitenstaander iets van zegt kijken ze je aan alsof je van Mars komt en gaan gewoon door met hun negatieve gedrag. Corrigeren lukt dus niet. Je hebt bij deze dus pech want ze gaan gewoon door.

Ook dit gedrag heeft weinig te maken met hoogbegaafdheid. Het zijn gewoon kinderen die van hun ouders niet geleerd hebben dat er grenzen zijn, dat je rekening moet houden met anderen, dat omgaan met elkaar inspanning en bijdrage vraagt van iedereen. Sommige ouders laten dit gebeuren uit onmacht, anderen zoals ik uit dit stuk begrijp omdat zij menen dat dit nu juist de ruimte is die men hoogbegaafden moet geven. Vooral dit laatste is volgens mij een groot misverstand. Ook slimme kinderen hebben begeleiding nodig. Zij zijn zelfs nog meer bedreven dan andere kinderen om grenzen uit te testen, dus hebben zeker volwassenen nodig die hen de ruimte geven, maar hen ook leren hoe zij met de ruimte van anderen om kunnen gaan.

Machtsmiddelen

Wanneer je de grenzen nogmaals duidelijk stelt wordt het heel vervelend. Dan grijpen ze naar een volgend machtsmiddel als adem inhouden, op de grond gaan liggen gillen of braken opwekken. Ik heb het hier niet over een dwarse peuter maar over kinderen in de basisschool leeftijd. Zeggen dat je dat doorziet, zodat ze ophouden geeft een volgende keer de kans dat ze je gaan ontlopen. Dat is voor jou prettig, maar het probleem wordt er voor de kinderen niet mee opgelost.

Nee integendeel. Kinderen die ervaren dat deze machtsmiddelen effectief kunnen zijn of volwassenen ontlopen die hen doorzien lopen heel groot risico ook als volwassenen geen gewone relaties met anderen te kunnen aangaan. Zij weten niet wat dat is, zij hebben er geen ervaring mee, dat rekening houden met elkaar heel gewoon is om samen te kunnen leven. Voor ouders en andere begeleiders die hier meer over willen weten en niet in dit soort machtsrelaties terecht willen komen is het boek “Vechtrelaties” een aanrader. De boekbespreking van dit boek voeg ik toe aan deze reactie.

Hoe kaart je dit probleem aan?

Je snapt het al: de ouders vinden alles wat de kinderen doen leuk, grappig en enorm hoogbegaafd!
Ze krijgen wel eens een tik, ook in gezelschap, daarna volgt een goed gesprek en vervolgens zoeken ze elkaar weer op en gaan ze gewoon verder met hun vervelende gedrag waar ze gebleven waren.
Op school wordt deze kinderen kennelijk ook niet aangeleerd dat mensen rekening moeten houden met elkaar en dat je niet altijd maar je eigen gang kunt gaan wanneer je geen zin hebt om mee te doen met een groepsactiviteit.
Bij mijn eigen kinderen merk ik dat duidelijk grenzen stellen en consequent optreden reden geeft om mij af en toe aan te kruipen en te knuffelen. Nee zeggen is niet altijd leuk, maar uiteindelijk hebben ze er veel meer aan.
Maar wat nu? Wie weet raad om dit probleem aan te kaarten bij de ouders, waarbij ook rekening gehouden moet worden dat de ouders niet gekwetst worden?

Een moeder(naam bij redactie bekend).

Het is volgens mij van belang deze ouders duidelijk te maken dat het gedrag van deze kinderen weinig met hoogbegaafdheid te maken heeft. Kinderen opvoeden betekent niet hen alles laten doen waar ze zelf zin in hebben.

De ouders zouden opvoeden eens kunnen bekijken als een relatie waarbij kinderen en volwassenen invloed op elkaar uitoefenen. Een kind wil zelf iemand worden en de volwassene biedt veiligheid en is verantwoordelijk voor het kind. De relatie is wel een voorlopige relatie met als voornaamste doel dat de verantwoordelijkheid die volwassenen hebben afneemt en de eigen verantwoordelijkheid van kinderen naarmate zij ouder worden groter wordt.

Hoogbegaafde kinderen zijn meestal eerder toe aan wat meer verantwoording dan hun leeftijdgenoten. Dat betekent echter niet dat ouders hen op te jonge leeftijd mogen belasten met verantwoordelijkheden en beslissingen die bij volwassenen thuishoren. Want ook hoogbegaafde kinderen hebben recht op ouders die in situaties die de kinderen (nog) niet kunnen overzien grenzen aangeven, knopen doorhakken en eindverantwoordelijk blijven voor de opvoeding.

Tot zover mijn reactie op bovenstaande oproep in de Signaalkrant.

Meer over omgaan met regels en verantwoordelijkheid bij de opvoeding van hoogbegaafden is te vinden in mijn artikelen: Omgaan met regels en Omgaan met verantwoordelijkheid.

Ook in mijn brochure Opvoeden van hoogbegaafde kinderen ga ik verder in op dit onderwerp.

Boekbespreking Vechtrelaties