Creativiteit en hoogbegaafdheid (2)Dini van den HeuvelOmdat ik verschillende reacties op mijn vorige artikel over creativiteit in Signaalkrant nummer 32 heb gekregen besteed ik in deze Signaalkrant opnieuw aandacht aan het onderwerp. De reacties hadden veelal betrekking op de manier waarop ouders en leerkrachten de creatieve ontwikkeling van kinderen en jongeren kunnen ondersteunen. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek dat ik in mijn vorig artikel besproken heb is dat de creatieve personen allemaal beschikken over een ontembare nieuwsgierigheid, openheid en brede belangstelling. Ter herinnering: in het betreffende onderzoek zijn 91 hedendaagse personen die direct met creativiteit te maken hebben geïnterviewd. Onder hen zijn zowel wetenschappers en kunstenaars als mensen uit bedrijfsleven en politiek. Ontembare nieuwsgierigheidDe geïnterviewden gaven allemaal aan, dat zij de wisselwerking tussen hun eigen nieuwsgierigheid en de aanmoedigingen van hun ouders als zeer positief ervaren hadden. Verder gaven zij aan dat zij het als heel belangrijk hadden ervaren dat hun ouders hun vragen en behoeften aan kennis en uitdaging serieus hadden genomen en hen bij de beantwoording ervan eerder als volwassenen dan als kind behandeld hadden. Zelden was het antwoord van de ouders: daar ben je nog te jong voor, dat komt later wel, maak je maar niet zoveel zorgen, ga maar lekker spelen enz. Dus volwassenen die de creatieve ontwikkelingen van kinderen en jongeren willen ondersteunen zullen de ontembare nieuwsgierigheid die zich manifesteert bij bepaalde kinderen en jongeren, moeten toestaan, voeden en belonen. Dit lijkt een open deur, maar hoe doe je dat in de praktijk? In het onderzoek worden wat suggesties gedaan. KennisoverdrachtNieuwsgierigheid toestaan en voeden kan bijvoorbeeld door zorgen voor een goede kennisoverdracht. Deze kennisoverdracht moet daartoe aansluiten bij bestaande vaardigheden van kinderen en jongeren. Als informatie onjuist, onlogisch, oppervlakkig, overbodig, onsamenhangend, verwarrend of saai is, is de kans klein dat deze informatie opgeslagen wordt om er op een creatieve manier mee omgaan. Pas als iemand met betrekking tot een bepaald gebied over een flinke basis aan kennis en vaardigheden beschikt zal hij of zij de moed hebben om de status-quo te veranderen. En dus tot een werkelijk creatieve prestatie, idee of handeling komen. RuimdenkendheidNaast adequate kennisoverdracht is het van belang dat betreffende kinderen en jongeren kennis kunnen maken met een grote diversiteit en allerlei facetten van het leven. Dat zij over de grenzen van gebieden heen leren kijken en verschillende vakgebieden en disciplines met elkaar leren verbinden. Deze ruimdenkendheid is een uiterst belangrijke kwaliteit die in het onderwijs en de socialisatie van tegenwoordig dreigt te verdwijnen. Het is opvallend dat de geïnterviewden het onderwijs, zelfs de middelbare school, zelden als een inspiratiebron hebben ervaren. Wel geven zij aan dat afzonderlijke leerkrachten van invloed zijn geweest op hun creatieve ontwikkeling. Met name doordat die leerkrachten hun speciale vermogens en gaven serieus namen en extra werk en uitdagingen aanboden die de rest van de klas niet kreeg. EnthousiasmeHet is ook van belang dat kinderen en jongeren de leuke kanten van scheppende arbeid duidelijk gemaakt krijgen en ervaren. Als dit niet gebeurt of bijvoorbeeld als uitsloverij gezien wordt zullen betreffende kinderen en jongeren eerder geneigd zijn te kiezen voor passief vermaak. Maar het consumeren van cultuur is nooit zo bevredigend dan het produceren ervan, zeker niet als je er de mogelijkheden voor hebt. Deze kinderen en jongeren zouden dus in contact moeten komen en/of onderwijs moeten krijgen van volwassenen die hun eigen enthousiasme en plezier dat zij beleven aan het proces van leren en doen van nieuwe ontdekkingen, over kunnen dragen. BelonenDe ontembare nieuwsgierigheid en brede belangstelling zal niet alleen gevoed en aangemoedigd moeten worden, maar ook beloond. Deze kinderen en jongeren hebben voor hun bezigheden en vaardigheden ook behoeften aan erkenning. Waardering en een schouderklopje kunnen zij erg goed gebruiken. Zij voelen zich vaak onzeker en krijgen weinig steun in de rug omdat ze door hun andere ideeën en inzichten dikwijls in de marge van de groep werken en maar weinig medeleerlingen en volwassenen hen begrijpen. Creatieve mensen kunnen nog zo van binnenuit gemotiveerd zijn, deze intrinsieke motivatie kan ook verstikt worden en wel door: saaie scholen, ongevoelige begeleiders, een starre werk en/of schoolomgeving, te grote druk of teveel regeltjes. StandvastigheidNaast hun ontembare nieuwsgierigheid beschikken de geïnterviewden ook allemaal over een grote standvastigheid om hun, meestal door hen zelf gestelde, doelen te bereiken. Uit de interviews kwam naar voren dat het voor vele van hen van belang was geweest dat hun ouders hen opgevoed hadden tot eerlijke mensen. Met name dat zij trouw mochten/moesten zijn aan hun eigen waarnemingen, gevoelens en intuïtie. Maar ook eerlijkheid met betrekking tot andere mensen en latere instituten waaraan zij werkten. Dit alles gaf hen veel zelfvertrouwen, dat hard nodig is om standvastig door te kunnen gaan op je eigen pad. Deze karaktervorming door hun ouders kreeg in de interviews van alle deelnemers veel aandacht. Meestal werd deze rol van de ouders belangrijker geacht dan het aanbieden van kennis. Tot zover deze suggesties die ouders en leerkrachten volgens mij op weg kunnen helpen bij de ondersteuning van de creatieve ontwikkeling van kinderen en jongeren. Literatuur: Creativiteit, over flow, schepping en ontdekking door M.
Csikszentmihaly. December 2003 Vorige artikel over Creativiteit en hoogbegaafdheid. |