Vooroordelen

Dini van den Heuvel

Op zaterdag 19 oktober 2002 las ik in de Volkskrant een interview met Professor H. de Dijn, hoogleraar Wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit Leuven. Het was een interview naar aanleiding van zijn lezing 'Een conservatieve visie op multiculturalisme' die de Dijn op 23 oktober zou houden voor de Edmund Burkestichting in Den Haag.

In het interview zegt Professor de Dijn:

"Het conservatisme schrikt ervoor terug om iets af te schaffen dat zich bewezen heeft omwille van iets dat zich nog niet bewezen heeft. Het conservatisme wordt bovendien gevoed door het diepe besef dat de dingen onvolmaakt zijn. De conservatief weet dat een perfecte samenleving niet bestaat en ook nooit zal bestaan. Dus Thatcher en Fortuijn waren het tegendeel van conservatief met hun extreme maakbaarheidsideologie. Volgens conservatieven zal een samenleving nooit haar voltooiing bereiken. Bovendien ontaart elke poging daartoe vroeg of laat in geweld. In plaats van activistisch is het conservatisme veeleer contemplatief. We weten dat het paradijs er nooit zal komen. Dat belet ons niet van het bestaan te genieten. Wij concentreren ons op heel concrete verbeteringen in het heden. Ons politiek programma zou bijvoorbeeld kunnen luiden: verwacht niet teveel. We zullen proberen problemen a b en c op te lossen, maar ook u zult uw best moeten doen.

In plaats van erop te vertrouwen net als bijvoorbeeld de liberalen dat je er met praten en overleg wel komt gaat het conservatisme ervan uit, dat er bij verandering van waarden en normen meer moet zijn dan een portie goede wil, een respectvolle houding een nieuwe vocabulaire. Waarden en normen functioneren niet alleen rationeel maar zijn op onbewust niveau heel krachtig en er bestaan allerlei vooroordelen. Vooral deze laatste term moeten we dan wel juist begrijpen. Bij een vooroordeel gaat het om iets wat aan het oordeel vooraf gaat. Het 'voor' oordeel, de kwaliteit van het oordeelsvermogen. De conservatief hecht dan ook aan het onderwijs en de opvoeding waarbinnen het vermogen tot oordelen wordt gevormd." Tot zover het citaat van Professor de Dijn.

Voorbeeld uit de praktijk

Deze kijk op het vooroordeel sprak mij erg aan. Hoeveel vooroordelen bestaan er niet ten aanzien van hoogbegaafdheid en hoe gaan die niet al te vaak een eigen leven leiden in plaats van dat ze gezien worden als iets dat aan een oordeel vooraf gaat. Wat te denken bijvoorbeeld van een uitspraak die ik laatst in een artikel tegenkwam dat hoogbegaafde kinderen liever achter de computer zitten dan dat ze met blokken of poppen spelen.

Men zou zich eens af kunnen vragen of dit wel klopt. Wat bedoelt degene die het zegt hiermee? Is dit een algemeen op feiten berustende uitspraak? Komt het af en toe voor? Of heeft dit kind toevallig niet zoveel met poppen en speelt het liever in de zandbak?

Of is de regel dat een kind na iedere bouwactiviteit de blokken keurig terug moet doen in de doos en dus morgen weer helemaal opnieuw kan beginnen in plaats van verder te kunnen werken? Of mag het kind bij de blokken niet die andere doos met Lego of Play Mobil gebruiken? Misschien zijn dat wel redenen waarom het kind niet meer met de blokken speelt.

Extra speelgoed

Zo zou ik nog wel een tijdje door kunnen gaan. Dus (hoogbegaafde) kinderen kunnen heel verschillende redenen hebben waarom ze niet met poppen en blokken spelen en wel achter de computer willen zitten. Ook weet ik bijvoorbeeld uit eigen waarneming dat er hoogbegaafden zijn die met heel veel plezier met allerlei speelgoed spelen en de computer ook niet louter zien als een cognitieve uitdaging maar heel eenvoudig als extra speelgoed.

Tot zover deze illustratie die moeiteloos met allerlei andere vooroordelen ten aanzien van hoogbegaafdheid, maar ook ten aanzien van andere onderwerpen, ingevuld kan worden. Volgens mij is het meer dan de moeite waard om af en toe onze eigen vooroordelen eens tegen het licht te houden om tot een oordeel te komen dat meer recht doet aan een situatie. Of zoals de Dijn in het interview zegt: Conservatieven proberen een vooroordelen op een hoger plan te krijgen."