Criteria voor herkenning en begeleiding van
hoogbegaafde kinderen

Dini van den Heuvel

Gelukkig is er met betrekking tot begeleiding van hoogbegaafde kinderen wel het een en ander aan het veranderen. Steeds meer ouders, leerkrachten en andere begeleiders raken ervan overtuigd dat hoogbegaafde kinderen speciale aandacht en zorg nodig hebben. Er worden weekends, speldagen, kampen en plusklassen georganiseerd waar hoogbegaafde kinderen met elkaar in contact kunnen komen. Leerkrachten gaan naar cursussen, scholen beraden zich op hun beleid met betrekking tot hoogbegaafdheid en er worden lesmaterialen ontwikkeld.

Om te kunnen beoordelen of activiteiten, lesmaterialen of lesmethodes aansluiten bij de behoeften en mogelijkheden van hoogbegaafde kinderen, is het volgens mij van het grootste belang dat ouders en leerkrachten op de hoogte zijn van de manier waarop hoogbegaafde kinderen zich ontwikkelen en in het leven staan.

Visies op hoogbegaafdheid

Voor mij is hoogbegaafdheid een gegeven waar je van kunt genieten, waar je blij mee kunt zijn en dat soms problemen oplevert. Het is ook een gegeven waarvan geen eenduidige definitie bestaat.

• In navolging van de Amerikaan Renzulli beschrijven sommige wetenschappers hoogbegaafdheid met de volgende drie kenmerken: hoge intelligentie (IQ boven 130), motivatie en creativiteit.
  (bv. Mönks 1995)
• Andere wetenschappers beschrijven hoogbegaafdheid aan de hand van kenmerken die hoogbegaafde kinderen hebben. Er bestaan nogal wat verschillende lijstjes met kenmerken. Het ene lijstje is meer gedetailleerd dan het andere, maar er staan ook dikwijls dezelfde items op.
  (overzicht bij Mooij, 1991).
• Weer andere wetenschappers hebben door onderzoek vastgesteld dat hoogbegaafden die uitzonderlijke prestaties leveren niet alleen beschikken over een hoge intelligentie, maar ook over leergierigheid, een brede belangstelling en een zelfontdekkend leervermogen.
  (Elshout e.a., 1982).

Ik voel me met name thuis bij de laatste benadering omdat ik daarin onze zoon altijd heb herkend. Met die kenmerken in het achterhoofd was ik in staat op school in gesprek te gaan, zodat men hem beter zou begrijpen en hij zichzelf kon zijn.

Mijn visie

Mijn eigen lijstje met kenmerken typerend voor hoogbegaafden is aldoende uitgegroeid tot:

• Hoogbegaafden denken logisch en snel na, hebben een brede belangstelling, een goed geheugen en goede observatievermogens.
• Ze hebben veel energie en gaan heel intensief en geconcentreerd om met de wereld om zich heen.
• De drang naar kennis zit in hen. Ze kunnen hun nieuwsgierigheid nauwelijks loslaten en begraven zich in nieuwe uitdagingen en kunnen niet anders dan leergierig zijn.
• Zij leren het liefst op een ontdekkende manier, stellen zichzelf daarbij eigen doelen en gaan zelfstandig aan de slag om die te bereiken.
• Zij werken in een hoog tempo en hebben behoefte aan veel variatie en diepgang.
• Competitiviteit, spelen om de knikkers is niet kenmerkend voor hen. Zij hebben wel de behoefte zich te meten met het onbekende als de eigen talenten en inspanningen tenminste de doorslaggevende factoren zijn voor succes.(Elshout, e.a. 1982)
• Zij zijn gecharmeerd door de uitdaging van het 'temmen' van de wanorde, het in kaart brengen van het onoverzichtelijke.(Elshout, e.a. 1982)

Deze visie loopt als een rode draad door al mijn activiteiten met betrekking tot hoogbegaafdheid.

Dit omdat volgens mij hoogbegaafden aan deze kenmerken te herkennen zijn. Deze kenmerken gebruikt kunnen worden als uitgangspunt bij opvoeding, onderwijs en hulpverlening. En als criteria kunnen dienen om te bekijken of activiteiten, lesmaterialen en lesmethodes aansluiten bij de behoeften en mogelijkheden van hoogbegaafde kinderen.

Het grote voordeel van een eigen visie waarvan je uit kunt gaan als ouder, leerkracht of hulpverlener is dat je keuzes kunt maken en zelf kunt bekijken welke benadering(en) van hoogbegaafdheid het best aansluit(en) bij je eigen manier van opvoeden, lesgeven of hulpverlenen.

Literatuur:

• Elshout, J., Kouwenhoven, K.en Tromp, D
  De identificatie van hoogbegaafde jonge mensen
  Tijdschrift voor Pedagogische studiën mei 1983
• Mönks, F.J. en Ypenburg, I.
  Hoogbegaafde kinderen thuis en op school
  Samson Tjeenk Willink, Alphen a/d Rijn 1995 (2e druk)
  ISBN 90 609 2861 X
• Mooij, T.
  Schoolproblemen voor hoogbegaafde kinderen; richtlijnen voor passend onderwijs
  Coutinho, Muiderberg 1991 ISBN 90 628 38197