Hoogbegaafden en werk

Dini van den Heuvel

Tijdens de Zomer Academie "Hoogbegaafd en Talentontwikkeling" die van 9 tot 13 juli 2008 te Deventer is gehouden, was het thema van de middagbijeenkomst op 10 juli 2008: Hoogbegaafdheid en werk. De groep bestond uit deelnemers die afkomstig waren uit het onderwijs en loopbaanbegeleiding en uit deelnemers die vanuit eigen ervaring geïnteresseerd waren in het thema.

We zijn de bijeenkomst begonnen met een inventarisatie van de (werk)ervaringen van de deelnemers. Deze inventarisatie leverde het volgende op: vertel ik bij mijn sollicitatie dat ik hoogbegaafd ben - in aangeboden vacatures vind ik vaak niet wat ik zoek - ik heb al verschillende keren ervaren dat ik in conflict kom met mijn direct leidinggevende - mijn ideeën worden genegeerd en soms ook wel toegeëigend door een leidinggevende die er in eerste instantie niets van wil weten - hoe vind ik werk wat bij me past en hoe houd ik dat en krijg er ook nog een salaris voor? - waar moet een loopbaanbegeleider die hoogbegaafden wil begeleiden van op de hoogte zijn?

Na deze inventarisatie hebben we onderstaande lijst bekeken.

Wat de werkomgeving, leidinggevende signaleert	Wat de hoogbegaafde medewerker zelf benoemt
Veel conflicten met management en autoriteiten	Ik heb een groot rechtvaardigheidsgevoel
Slecht luisteren naar anderen	Mijn ideeën worden niet begrepen, maar ik heb meestal gelijk
Motieven moeilijk te plaatsen. Wat zit er toch achter ?	Ik ben kennelijk bedreigend voor mijn collega's
Slechte timing in bijvoorbeeld vergaderingen	Ik wordt aldoor tegengewerkt, wat gaat het allemaal langzaam
Geen doorzettingsvermogen en discipline	Ik ben snel afgeleid
Sterke pieken en dalen in functioneren,zonder aanwijsbare oorzaak	Ik weet helemaal niet wat ik wil, ik vind haast alles interessant
Is moeilijk benaderbaar, niet sociaal	Ik heb een hekel aan social talk
Stelt allerlei eisen over omgevingsfactoren	Ik snap niet dat de rest in die herrie kan werken
Niet duidelijk waar medewerker het best inzetbaar is, houdt zich met van alles bezig	Ik ontvang weinig waardering, men ziet niet wat ik kan

Deze lijst is afkomstig uit het artikel Hoogbegaafden aan het werk, van Frans Corten en Noks Nauta in het tijdschrift voor Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde (TBV 10, nr.11 nov. 2002).

Misverstanden en ontevredenheid

Zoals uit bovenstaande lijst blijkt zien werkgevers het gedrag van hoogbegaafden heel anders dan zij zichzelf zien. Een van de oorzaken van deze andere visie is onbekendheid met hoogbegaafdheid van de meeste werknemers.

Daarentegen zijn niet goed functionerende hoogbegaafden zich vaak niet bewust van de eigen intelligentie, waardoor onkunde van anderen als onwil wordt geïnterpreteerd. Ze ergeren zich en gaan vaak veel te snel. Ook hebben zij de neiging zich sterk op de inhoud te richten en veel minder gericht te zijn op zaken als enthousiasme en motivatie. Aan de andere kant proberen ze zich soms juist teveel aan te passen, waardoor allerlei misverstanden en algehele ontevredenheid kan ontstaan.

Voor de deelnemers van de bijeenkomst was de lijst heel herkenbaar. Het verschil tussen de linker- en de rechterkolom maakt de aanpassings- en communicatieproblemen van een hoogbegaafde in werksituaties goed zichtbaar. Pas als je je hiervan bewust bent kun je naar oplossingen zoeken, al dan niet met behulp van een loopbaanbegeleider.

Adviezen en suggesties

Het tweede deel van de bijeenkomst hebben we dan ook besteed aan het geven van adviezen en het formuleren van suggesties voor begeleiding.

Aan de hand van samenvattingen van 10 cases uit het boek "Ongeleide projectielen op koers" hebben we in kleine groepjes adviezen en suggesties besproken. Deze adviezen en suggesties werden daarna, aangevuld met de motivatie waarom voor deze oplossingen gekozen was, plenair in de groep besproken.

De cases riepen bij de deelnemers veel herkenning en vragen op en er kwamen allerlei beroepen ter sprake waarin hoogbegaafden goed kunnen functioneren. Tot deze beroepen behoren bijvoorbeeld: adviesfuncties, creatieve beroepen en specialistische functies in verschillende sectoren. Ook het opzetten van een eigen onderneming is vaak heel geschikt.

Met betrekking tot suggesties voor werkgevers bespraken we dat het voor hoogbegaafden van belang is dat bij de aansturing door een leidinggevende het doel en resultaat voorop staan en niet de te volgen methode (‘kompasbenadering’) Bij zo'n manier van aansturen kunnen hoogbegaafden unieke bijdragen leveren aan bijvoorbeeld strategie, probleemoplossing, trendwatching en productontwikkeling.

Na de uitgebreide plenaire gedachtewisseling bleek dat verschillende adviezen en suggesties ook heel goed aansloten bij de persoonlijke vragen waarmee de deelnemers de middagbijeenkomst begonnen waren.
Al met al heb ik deze middagbijeenkomst als heel positief ervaren doordat zowel eigen ervaringen als nieuwe kennis aan bod zijn gekomen en we in een positieve sfeer met elkaar aan het werk zijn geweest.

Informatie over het boek Ongeleide projectielen op koers.