Verschuivende verantwoordelijkheid
Dini van den Heuvel
Omdat tijdens gesprekken met ouders en andere begeleiders van hoogbegaafde kinderen het omgaan met verantwoordelijkheid regelmatig ter sprake komt, ga ik er dit artikel wat verder op in.
Het is immers
de bedoeling dat de verantwoordelijkheid van ouders, leerkrachten en andere begeleiders
binnen een opvoedingsrelatie afneemt en de eigen
verantwoordelijkheid van kinderen groter wordt. Zodat een
kind als het volwassen is zelf verantwoordelijk is en kan
zijn voor het eigen gedrag en de eigen keuzes en voor de consequenties die
voortvloeien uit die keuzes.
Dit geldt natuurlijk ook voor het
opvoeden van hoogbegaafde kinderen. Zij hebben ook
behoefte aan volwassenen die hen op weg helpen om hun
eigen verantwoordelijkheid zo goed mogelijk te leren
hanteren, al zijn ze nog zo slim en op jonge leeftijd al
geneigd zelfstandig te werk te willen gaan.
Ik zal enkele vragen die ik van ouders
gekregen heb gebruiken om naar de problematiek rondom
deze verschuivende verantwoordelijkheid te kijken.
Vragen
- De ouders van Marijke staan voor de
keuze hun dochter van 8 jaar een klas over te laten
slaan. De school stelt dit voor.
- Andere ouders vragen zich af of zij
voor hun zoon Stijn van 9 jaar een andere school zullen
zoeken die meer ervaring heeft met hoogbegaafdheid.
De ouders van deze twee kinderen vinden
dat de kinderen de uiteindelijke beslissing zelf mogen
nemen omdat het besluit zo ingrijpend is voor hen,
speciaal met betrekking tot vriend(innet)jes die zij
hebben in de huidige klas of school en omdat Stijn verder
zal moeten fietsen als hij naar een andere school gaat.
Positief en ruimdenkend ?
Dit alles klinkt heel positief en erg ruimdenkend.
Maar toch is het volgens mij
de moeite waard om hier eens wat uitgebreider
naar te kijken.
Een klas overslaan of een andere school zoeken zijn toch
wel erg belangrijke zaken. Dat beslis je niet zomaar
even.
Ouders zullen natuurlijk in eerste instantie
rekening moeten houden met de argumenten en gevoelens van
hun kind en deze als heel belangrijk meenemen bij hun
beslissing.
Verder zullen zij zich in overleg met de
betreffende school en leerkrachten, goed moeten
oriënteren en de voor- en de nadelen goed overwegen
voordat zij beslissen.
Bovendien zullen zij zich moeten
realiseren dat zij bij beslissing soms risico's moeten
nemen en de verantwoordelijkheid voor die risico's zeker
niet bij een kind van 8 jaar mogen leggen.
Voor een jongere van 14 of 15 jaar vind ik zelfs de
verantwoordelijkheid te groot.
Want ik ga er toch ook vanuit
dat ouders van slimme kinderen meer levenservaring
hebben dan hun kinderen en dat zij deze hard nodig zullen
hebben bij het zoeken en afwegen van alternatieve
mogelijkheden.
Ouders kunnen hun kind dus niet opzadelen
met verantwoordelijkheden die het niet kan dragen
eenvoudigweg omdat het veel minder de consequenties kan
overzien dan volwassenen en minder mogelijkheden heeft om
zich goed te oriënteren en alternatieven mogelijkheden
tegen elkaar af te wegen.
Soms is verder fietsen helemaal
geen probleem of kan dit ondervangen worden door met de
bus te gaan. Voor pubers kan het wel eens goed zijn om
eens lekker uit te waaien van school naar huis ook al
ziet de betrokken jongere het in eerste instantie niet zo
zitten.
Tenslotte doen ouders er ook goed aan
zich te realiseren dat ze zelf, ook na een klas overslaan
of naar een andere school gaan, de hoofd- en
eindverantwoordelijken blijven. Zij kunnen natuurlijk
niet, als het niet goed uitpakt tegen hun kind zeggen:
"Eigen schuld ............ enz."
Conclusie
Bovenstaande voorbeelden laten zien, dat over verschuivende verantwoordelijkheid van volwassenen naar kinderen of jongeren niet zomaar een eenduidig advies te geven is. Wanneer en hoe verantwoordelijkheid kan/moet verschuiven is van kind tot kind en situatie tot situatie verschillend.
Ik vind het wel van belang, dat volwassenen zich ervan bewust zijn dat zij een actieve rol hebben te spelen bij die verschuiving, uiteraard in goed overleg met het kind of de jongere. Zo'n overleg zal er soms ook aan bijdragen dat je als volwassene een situatie anders gaat zien en dat je samen tot een andere verdeling van de verantwoordelijkheden komt.