Leren excelleren:
Talenten maken het verschil

Dini van den Heuvel

In Juni 2006 heeft de werkgroep “Leren excelleren” van het Innovatieplatform het rapport “Leren excelleren: Talenten maken het verschil” uitgebracht. De kern van het rapport is dat echte innovatie pas tot stand kan komen in een samenleving met een onderwijssysteem waarin:

creatieve geesten kunnen uitblinken en de ruimte krijgen boven het maaiveld uit te steken
leerlingen, studenten en ouders meer ruimte krijgen om onderwijs te kiezen dat bij hen past
leraren en docenten hun professionaliteit voldoende kunnen benutten

Voor het Nederlandse onderwijssysteem betekent dit een fikse uitdaging. Want dat onderwijssysteem is nog te sterk gericht op het verkleinen van verschillen tussen mensen in plaats van op meer ruimte bieden aan differentiatie en maatwerk. Oftewel: talentmaximalisatie zoals het in het rapport genoemd wordt. Want een samenleving die de eigen innovatiekracht wil versterken en in de Europese kenniseconomie weer koploper wil worden zal alle aanwezige talenten maximaal moeten benutten.
De werkroep “Leren excelleren” is in november 2005 door het Innovatieplatform geïnstalleerd om die zo noodzakelijke cultuuromslag in het onderwijs te stimuleren.

Voorstellen

In het rapport, dat het resultaat is van de werkzaamheden van bovengenoemd werkgroep staan dan ook de volgende voorstellen voor de korte en lange termijn.
Op korte termijn: een groot aantal kleinschalige experimenten op tijdelijke regelvrije scholen van start laten gaan en ondersteunen, meer ruimte voor stapelen om specifieke begaafdheden te belonen en meer ruimte voor het behalen van deeldiploma’s eveneens voor specifieke begaafden.
Op lange termijn: toekomstige wet- en regelgeving voor onderwijs op basis van licentiemodel met horizontaal in plaats van verticaal toezicht. Elke onderwijsinstelling legt, na een experimenteerfase, voor haar onderwijsproces en –inhoud verantwoording af aan haar omgeving: aan leerlingen, ouders, aanleverende en afnemende onderwijsinstellingen, rekening houdend met de deskundigheid van de onderwijsgevenden.
Omdat voor deze voorstellen financiële middelen nodig zijn zal er geïnvesteerd moeten worden in drie zaken: experimenten, opleiding van onderwijsgevenden, inclusief meer bij- en nascholing en differentiatie van onderwijsberoepen en beloning van onderwijsgevenden
Volgens de werkgroep leiden deze voorstellen tot beter onderwijs, ook voor meer- en hoogbegaafden. Het huidige onderwijssysteem is niet in staat om potentiële toptalenten, waarbij het samengaan van hoge intelligentie, motivatie en creativiteit van belang is, de begeleiding te bieden die zij nodig hebben. Ook bij het begeleiden van talenten die bijvoorbeeld sterk bèta gericht zijn schiet de begeleiding tekort. Waardoor ook deze potentiële toptalenten vroegtijdig uitvallen.

Perspectieven

De voorstellen uit dit rapport bieden dan ook verschillende perspectieven voor onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen.
Op de eerste plaats kunnen hoogbegaafde leerlingen en hun ouders profiteren van de experimenten die er van start zullen(kunnen) gaan om het huidige onderwijssysteem zodanig te veranderen dat individuele ontwikkeling van (top)talent de prioriteit krijgt.
Ook wordt het mogelijk voor ouders om samen met een school experimenten voor te stellen.
Verder zullen hoogbegaafden en hun ouders er profijt van hebben als opleiding van onderwijskrachten op een nieuwe leest geschoeid moeten worden om hen te helpen talent te ontdekken en te ontwikkelen. Bovendien is het ook nog eens de bedoeling dat onderwijsgevenden tijdens hun gehele onderwijsloopbaan hun eigen talenten maximaal moeten kunnen blijven ontwikkelen door bij- en nascholing.
En tenslotte experimenten hoeven niet meer zonder extra investeringen uitgevoerd te worden. Scholen die zich in gaan zetten om met deze andere onderwijsfilosofie aan de slag te gaan hebben recht op financiële middelen.

Al met al een positief rapport dat vele mogelijkheden biedt. Voor meer informatie over het informatieplatform zie: www.innovatieplatform.nl

Riel, 14 juli 2006