Hoogbegaafde meisjes, waar blijven ze?Dini van den HeuvelSoms lijkt het erop, dat hoogbegaafdheid eerder verbonden wordt met jongens dan met meisjes. Je gaat je dan vanzelf afvragen of het echt zo is, dat jongens slimmer zijn dan meisjes of dat het te maken heeft met de manier waarop we met hen omgaan. Verwachten we van jongens iets anders dan van meisjes en hoe werkt dat door bij de opvoeding van onze kinderen? Moeten jongens leren presteren en is het nog steeds de bedoeling dat meisjes uitsluitend lief en aardig zijn? Of maken hoogbegaafde meisjes, bewust of onbewust, andere keuzes en vallen ze daardoor niet meer op in het VWO? Eén van de sprekers op de studiedag Hoogbegaafdheid in het VWO, op 12 januari j.l. te Utrecht, verbaasde zich daar ook over. Deze en andere vragen hoor je ook binnen Pharos steeds meer. Dus is het de moeite waard eens wat uitgebreider bij het onderwerp stil te staan en antwoorden op bovenstaande vragen te zoeken. Zijn jongens slimmer dan meisjes?Lange tijd ging men ervan uit, dat meisjes minder slim waren dan jongens. Uit onderzoek was wel bekend dat meisjes gemiddeld op jongere leeftijd leren praten, lezen en rekenen dan jongens. Ook scoren zij, als zij nog niet naar school gaan, hoger op IQ-tests dan jongens van dezelfde leeftijd. Het bleek echter dat zij, als zij ouder worden, hun ontwikkelingsvoorsprong kwijt raken. In Amerika namen er veel meer jongens van middelbare schoolleeftijd deel aan speciale programma's voor hoogbegaafden dan meisjes. Volgens onderzoekers was het dus duidelijk dat meisjes zich in hun eerste levensjaren wel sneller ontwikkelen, maar dat ze in aanleg toch minder briljant zijn dan jongens en daardoor hun voorsprong kwijt raken. Totdat Leta Hollingworth (1886-1939), Amerikaans psychologe en zelf hoogbegaafd, door onderzoek aantoonde, dat psychologen ook niet altijd even objectief zijn. Bij het trekken van conclusies over verschillen tussen jongens en meisjes met betrekking tot intelligentie en hoogbegaafdheid vervallen zij in de gebruikelijke vooroordelen. Ook wees Hollingworth op het beroemde Terman-onderzoek. Terman startte in 1921 een onderzoek, waarin hij 1500 kinderen met een IQ hoger dan 140 vanaf hun vroegste kinderjaren volgde. In dit onderzoek werden de hoogste IQ-scores behaald door meisjes. Dit was niet algemeen bekend. Het is overigens niet zo vreemd, dat er niet zoveel bekend is over het verschil in aanleg en verschillen in ontwikkeling tussen meisjes en jongens. Ook momenteel beperken onderzoekers zich dikwijls tot uitspraken over kinderen in het algemeen. Dat is jammer en dat realiseer je je pas goed als je op zoek bent naar gegevens over meisjes, meer speciaal hoogbegaafde meisjes. Sociale factorenHet is dus nauwelijks te verdedigen, dat biologische verschillen tussen de sexen, een verklaring vormen voor het onzichtbaar worden van hoogbegaafde meisjes in het VWO en later op de universiteit. Zolang niet door wetenschappers, die zich met genetisch en/of biologisch onderzoek bezighouden, is aangetoond dat meisjes inderdaad minder intelligent zijn en bijvoorbeeld minder aanleg voor wiskunde hebben dan jongens, is het minstens wat voorbarig deze conclusies te trekken. Het is zeker ook van belang aandacht te besteden aan de sociale factoren, die meisjes ontmoedigen hun gaven te gebruiken. Het is bekend, dat meisjes een andere houding hebben met betrekking tot presteren en competitie. Zij willen wel prestaties leveren, maar dan samen met anderen. Zij zijn meer geďnteresseerd in mensen en relaties en meer georiënteerd op de manier waarop je tot een prestatie komt dan op het eindprodukt van die inspanning. Sommige onderzoekers suggereren dat daardoor het beeld ontstaat dat meisjes minder intelligent zijn. Zij willen met hun gaven omgaan op een manier, die minder gewaardeerd wordt in onze samenleving. Bovendien zijn meisjes minder gemakkelijk in andere richtingen te sturen. De actie Kies Exact bracht wel andere vakgebieden onder de aandacht van meisjes, maar er veranderde weinig aan de manier waarop zij ermee om mochten gaan. Dit bleef teveel binnen de sfeer van competitie en prestatie. Misschien is dat een reden voor het uitblijven van groot succes van de actie. Daar komt nog bij, dat er weinig vrouwelijke voorbeelden of modellen in deze vakgebieden zijn, waarmee meisjes zich kunnen identificeren. Dubbele boodschappenMeisjes krijgen, soms heel subtiel, allerlei dubbele boodschappen die hen al op jonge leeftijd onzeker maken. Ouders en leerkrachten oefenen daarbij, meestal onbewust, een grote druk uit op hoogbegaafde meisjes. Zij moeten niet alleen uitblinken in de schoolvakken, maar ook zoveel mogelijk deelnemen aan buitenschoolse activiteiten als klasse-avonden en feestjes. Deze liefst mee organiseren en ook nog zorgen voor de lekkerste cake en de fijnste hartige hapjes, dan word je pas echt gewaardeerd als meisje. Met het conflict tussen de rol als huisvrouw en als vrouw die goede intellectuele prestaties levert maken de meeste meisjes al vroeg in hun leven kennis. Ook realiseren ouders en leerkrachten zich niet altijd, dat zij eerder geneigd zijn aan hoogbegaafdheid te denken bij een zoon dan bij een dochter. Tot voor kort testten adviserende instanties meer jongens dan meisjes met betrekking tot hoogbegaafdheid. Hoe dit momenteel is weet ik niet. Aan de Pharos telefoon hebben we het gevoel, dat er de laatste tijd wat meer ouders van meisjes bellen, dit hoor je af en toe ook uit de regio's. Toen ik met dit artikel bezig was kwam ik steeds meer tot de ontdekking dat er geen simpele eenduidige verklaring is te vinden voor het feit dat er weinig hoogbegaafde meisjes gesignaleerd worden in het VWO en later binnen verschillende studierichtingen aan de universiteit. Eén ding is wel duidelijk: Hoogbegaafde meisjes komen andere obstakels tegen bij de ontplooiing van hun talenten dan hun even begaafde mannelijke leeftijdsgenoten. Soms zelfs heel subtiel. Dus het is de moeite waard hier in Signaal nog eens op terug te komen. Het is zowel voor jongens als voor meisjes van belang, dat zij meer bewuste keuzes kunnen maken voor het gebruik van hun gaven en dat ouders en leerkrachten hen daarbij goed kunnen begeleiden. Dikwijls wordt een pleidooi voor meer kansen voor hoogbegaafde kinderen afgesloten met de opmerking , dat het slecht voor onze samenleving is als talent verloren gaat. Ik wil afsluiten met een opmerking van Nancy Alvarado, vrij vertaald: Het vrouwelijk gedachtegoed en de vrouwelijke waarden zijn minstens van even groot belang voor onze samenleving als de bijdrage van nog een wetenschapper of technicus meer. Alvarado Stone, Nancy Braat, Edu Leroux, Janice |