Dag van het Leerrecht

Dini van den Heuvel

Op woensdag 20 april 2005 heeft de viering van de eerste Nederlandse Dag van het Leerrecht plaatsgevonden. Op deze dag hebben ouders van zwak- en hoogbegaafde kinderen, ouders van kinderen met dyslexie, adhd, autisme, zieke kinderen etc. aandacht gevraagd voor het recht op passend onderwijs voor ieder kind. Zij vinden dat dit Leerrecht een onderdeel van de Leerplicht moet worden omdat momenteel te eenzijdig wordt gekeken naar de plichten die ouders en kinderen hebben. Dit gebeurt zowel door het Ministerie van O C en W, als de Jeugdzorg en de Raad van de Kinderbescherming. Deze instanties gaan er volgens de ouders te gemakkelijk vanuit dat uitval van leerlingen veroorzaakt wordt door onwil van leerlingen of desinteresse van ouders en dat dit opgelost moet worden met repressieve maatregelen.

Ter voorbereiding van de Dag van het Leerrecht zijn bovengenoemde ouders bij elkaar gekomen om na te gaan wat hun gemeenschappelijk ervaringen zijn met het onderwijs, welke suggesties zij hebben ter verbetering en wat de bedoeling is van de Dag van het Leerrecht.

Gemeenschappelijke ervaringen

Met veel herkenning werd tijdens de bijeenkomst geconstateerd dat de ervaringen met het onderwijs van de diverse groepen ouders grote gelijkenis vertonen. Het onderwijs lijkt uitstekend in orde tot het moment dat je een geschikte plaats probeert te vinden voor jouw kind dat een andere leerbehoefte heeft. Het maakt dan niet uit of het om zwak- of hoogbegaafdheid gaat, over kinderen met dyslexie, autisme, adhd of een andere handicap. Het gemeenschappelijk is niet de 'handicap' maar het feit dat er geen speciaal programma’s zijn en ieder kind zich naar zijn eigen aard kan ontwikkelen. Voor de een gaat het te snel, voor de ander te langzaam en voor een derde blijkt de wijze waarop de stof moet worden opgenomen niet geschikt of zelfs buiten de mogelijkheden te liggen. Het door de overheid verplichte onderwijs komt vaak niet tegemoet aan de specifieke behoefte van deze individuele leerlingen.

Het is dan ook heel vreemd dat de overheid wel de verplichting om het onderwijs te volgen bij ouders en kinderen wil afdwingen, maar niet tegelijkertijd de scholen de verplichting oplegt om een ontwikkelingsproces mogelijk te maken voor alle leerlingen.

Verder kwam tijdens die voorbereiding aan bod dat beleidsmakers en handhavers van de Leerplicht zich veel te weinig afvragen waarom kinderen spijbelen, waarom kinderen thuiszitten, waarom ouders kinderen thuishouden en waarom jongeren voortijdig het onderwijs verlaten. Op deze manier wordt het eigen functioneren van school en leerkrachten of de beperkingen van het systeem actief buiten beschouwing gehouden. Dat deze overwegingen van de ouders nauwelijks op de agenda van de beleidsmakers en de handhavers voorkomen heeft in grote lijnen twee oorzaken:

• Het onderwijs slaagt er redelijk in grote groepen leerlingen de kansen tot ontwikkeling te bieden en dit wordt dan erg snel en ten onrechte als maatgevend gezien. Want juist doordat het onderwijs zo afgestemd is op de modale leerlingen ontberen groepen leerlingen 'aan de randen' van het onderwijsbestel de nodige begeleiding bij hun ontwikkeling.


• Bovendien is er voor inbreng van ouders nauwelijks ruimte in het huidige onderwijs. Kennis en ervaring van ouders wordt niet serieus genomen, er wordt niet naar ouders geluisterd en overlegsituaties zijn te vrijblijvend. Met klachten kunnen ouders weliswaar bij een klachtencommissie terecht, maar het advies van zo’n commissie is niet bindend.

Suggesties ter verbetering

De suggestie van de aanwezige ouders is dan ook om de overheid en de politiek te attenderen op de eenzijdige invulling van de Leerplicht en dat een sterk afgedwongen leerplicht niet automatisch leidt tot een positief ontwikkelingsproces voor ieder kind. De overheid mag zeker bepaalde minimumeisen stellen, maar heeft dan ook de verplichting hiervoor adequaat onderwijs aan te bieden. De rechten van het kind en de verplichtingen van de school, en de verplichtingen van het kind en de rechten van de school, dienen op natuurlijke wijze met elkaar in evenwicht te worden gebracht.

Ouders pleiten er dan ook voor dat hun kennis en ervaringen serieus worden genomen door het onderwijs. Dat het onderwijs zich meer bewust wordt van de eigen beperkingen en dat er een leerplicht komt voor leerkrachten met betrekking tot dyslexie, autisme, adhd, hoogbegaafdheid en andere gebieden waarop het hen momenteel aan kennis ontbreekt. Ook vinden zij dat er sancties moeten komen voor scholen die niet goed functioneren. Momenteel kan een school niet verantwoordelijk gesteld worden voor het eigen handelen en voor het leveren van kwaliteit. De inspanningsverplichting van scholen is te vrijblijvend geformuleerd. Verder is er een verbetering van de klachtenregeling noodzakelijk zodat ouders weten waar ze recht op hebben. Nu zijn ouders van bovengenoemde groepen verplicht hun kinderen naar school te sturen en vervolgens toe te zien hoe het onderwijs niet toegerust is om hun kind te begeleiden.

Dag van het Leerrecht

Het is de bedoeling met de viering van de Dag van het Leerrecht op 20 april 2005 landelijke aandacht te vragen voor het Leerrecht van kinderen gebaseerd op de verklaringen van de Rechten van de Mens en de verklaringen van de Rechten van het Kind, die ook door Nederland ondertekend zijn. In deze verklaringen wordt aangegeven dat het kind recht heeft op onderwijs dat kosteloos is, maar in de lagere schooljaren wel verplicht. Belangrijk is echter dat ook wordt aangegeven dat de belangen van het kind leidend beginsel behoort te zijn voor hen, die voor zijn opvoeding en opleiding verantwoordelijk zijn. En deze verantwoordelijkheid berust in de eerste plaats volgens deze verklaringen bij de ouders!

In ieder geval geen leerplicht meer zonder leerrecht !